Mowa nienawiści

Co należy zapamiętać?

Mowa nienawiści to niepożądane zjawisko społeczne prowadzące często do agresji międzyludzkiej lub aktów autoagresji i społecznych dysfunkcji u jej ofiar. Mowa nienawiści nie jest ideologią, ale realnym zjawiskiem doświadczanym w funkcjonowaniu społecznym przez mniejszości, a czasem również grupy większościowe w społeczeństwie. Mowa nienawiści jest zakazana w większości demokratycznych społeczeństw, w tym przez konwencje międzynarodowe wiążące prawnie Rzeczpospolitą Polską.

Rekomendacja w zakresie definicji mowy nienawiści .

Przy tworzeniu rozwiązań, zapobiegających rozprzestrzenianiu się mowy nienawiści w przestrzeni publicznej najlepiej oprzeć się na definicji sformułowanej przez Radę Europy. Chroni ona spójność kulturową i pluralizm, jako wyznaczniki poprawnych stosunków i harmonii w społeczeństwie.

Mowa nienawiści to „wypowiedzi, które szerzą, propagują i usprawiedliwiają nienawiść rasową, ksenofobię, antysemityzm oraz inne formy nietolerancji, podważające bezpieczeństwo demokratyczne, spoistość kulturową i pluralizm”.

W polskim prawie brak jest ustawowej definicji mowy nienawiści. Można jednak spróbować ją zrekonstruować na podstawie istniejących przepisów penalizujących określone zachowania, mające charakter samoistnych czynów związanych z podżeganiem do przemocy lub innych form wyrządzania krzywdy. Najważniejszy w tym względzie będzie art. 257. kodeksu karnego, który stanowi, że: „Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Znamię znieważenia rozumiane jest jako ubliżanie i zelżenie oraz zachowanie się względem kogoś w sposób obraźliwy. Zniewaga z kolei to „ubliżenie komuś słowem lub czynem”.

Inne odniesienia do przestępstw z nienawiści w prawie polskim.

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. stanowi:

Art. 13 Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i  komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

Art. 30 Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Art. 32 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w  życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Art. 35 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury. 2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.

Kodeks Karny z 1997 roku stanowi: Art. 119 § 1. Kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną wobec grupy osób lub poszczególnej osoby z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub z powodu jej bezwyznaniowości, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art. 256 § 1. Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Tej samej karze podlega, kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, nabywa, przechowuje, posiada, prezentuje, przewozi lub przesyła druk, nagranie lub inny przedmiot, zawierające treść określoną w § 1 albo będące nośnikiem symboliki faszystowskiej, komunistycznej lub innej totalitarnej. § 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego określonego w § 2, je- żeli dopuścił się tego czynu w ramach działalności artystycznej, edukacyjnej, kolekcjonerskiej lub naukowej. § 4. W razie skazania za przestępstwo określone w § 2 sąd orzeka przepadek przedmiotów, o których mowa w § 2, chociażby nie stanowiły własności sprawcy.

Ponadto Kodeks karny zawiera inne przepisy, które przy uwzględnieniu treści art. 53 § 2 kk. stanowią podstawę kwalifikacji czynów na tle nienawiści tj. art. 148, 212, 216, 254, 258, 260, 262.

Jak rozpoznać, że mamy do czynienia z mową nienawiści?

Mowa nienawiści oprócz tego, że operuje obraźliwym, wrogim językiem posiada też pewne charakterystyczne cechy powodujące, że staje się czymś więcej niż znieważeniem określonej, indywidualnej osoby. Stanowi zjawisko groźniejsze, znacznie bardziej szkodliwe społecznie niż atak personalny. Mowę nienawiści możemy rozpoznać, jeżeli wypowiedź: redukuje indywidualną osobę lub grupę do zbiorowej cechy, etykiety pomijającej element wewnętrznego zróżnicowania w ramach tej grupy lub inne różnice indywidualne; przypisuje kolektywnej tożsamości negatywny stereotyp lub cechę, która ma ją definiować; podkreśla cechę lub zespół cech, mających na celu negatywne postrzeganie osoby lub zbiorowości, które definiują ich tożsamość; intencjonalnie dąży do ataku na daną osobę lub grupę społeczną, postrzeganą poprzez zbiorowość, do której należy rzeczywiście lub w ocenie atakującego (status z przypisania); atak służy najczęściej poniżeniu, znieważeniu, obrażeniu, zdeprecjonowaniu, pokazaniu wyższości, oskarżeniu itd.; uzasadnia dyskryminację lub nierówne traktowanie danej osoby posiadaniem przez nią cech wynikających z grupowej tożsamości.

+ Jakieś zdjęcia darmowe/grafiki

Rekomendacja profilaktyczna MEN  dla szkół (+ zdjęcie grafika).

REKOMENDACJE NA PODSUMOWANIE

• Zapewnienie bezpieczeństwa cyfrowego uczniów – dzieci i młodzieży – jest w obecnym czasie równie istotne, jak zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego. Często zagrożenie bezpieczeństwa ucznia ma mieszany charakter – np. rozpoczyna się od nękania podczas przerw w lekcjach, rozwijając się następnie w Internecie. Wagę tych problemów muszą sobie uświadamiać zarówno nauczyciele i dyrektorzy szkół, jak i ich organy prowadzące oraz rodzice. Tylko stała – nie incydentalna – współpraca wszystkich tych podmiotów może zminimalizować zagrożenia poruszania się dzieci w cyfrowym świecie.
• Bezpieczeństwo cyfrowe powinno być jednym z elementów programu wychowawczoprofilaktyczny szkoły, za którego realizację odpowiada całe grono pedagogiczne. Należy pamiętać, że nawet wtedy, gdy w szkole wytypowano osobę odpowiedzialną za bezpieczeństwo cyfrowe (Szkolnego Mentora), nie zwalania to z odpowiedzialności za jego zapewnienie pozostałych pracowników placówki.
• Kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa w szkole są działania profilaktyczne, obejmujące całą społeczność szkolną – uczniów, ich rodziców/opiekunów oraz nauczycieli. Działania te powinny być podejmowane cyklicznie – nie incydentalnie, przez cały rok szkolny.
• W działaniach podejmowanych przez szkołę na rzecz bezpieczeństwa uczniów ważną rolę winni odgrywać oni sami. Dlatego do codziennej pracy warto zaangażować uczniów i samorządy uczniowskie np. poprzez powierzenie organizacji wydarzeń samorządowi uczniowskiemu i wyłonienie przezeń np. „uczniowskich liderów bezpieczeństwa cyfrowego szkoły”.
• Uczeń ma kontakt z cyfrowym światem niemal przez cały czas swojej aktywności poza szkołą: w domu, środowisku rówieśniczym, w podróży czy w miejscach publicznych. Zapewnienie bezpieczeństwa cyfrowego jest zatem wyzwaniem dla jego rodziców na równi ze szkołą. Szkoła powinna bardzo aktywnie inspirować rodziców do podejmowania działań kontrolnych i wychowawczych, a także zapewnić im minimalny choćby poziom wsparcia szkoleniowego na tym polu.
• W działaniach na rzecz bezpieczeństwa szkoły warto korzystać z dobrych praktyk wypracowanych przez inne placówki – np. zwrócić się do szkół z regionu o prezentację ich działań lub skorzystać z materiałów wypracowywanych przez organizacje pozarządowe, instytucje publiczne oraz podmioty biznesowe.
• Bezpieczna szkoła to szkoła kompetentnych nauczycieli. Dlatego kadra pedagogiczna winna stale aktualizować i pogłębiać wiedzę na temat bezpieczeństwa w środowisku szkolnym, szczególnie w zakresie kompetencji cyfrowych. Służyć temu ma realizacja rekomendacji ukończenia przez wszystkich nauczycieli kursu online.

---

Powrót